Na het boek 'Eigen welzijn eerst' waarin Roxane van Iperen je meeneemt in de dynamiek van macht en priviliges, laat ze in haar nieuwste boek 'Eigen planeet eerst' zien hoe deze dynamiek inwerkt op hoe we met onze planeet omgaan. Hoewel de titel je anders doet voorkomen, gaat het daarbij niet alleen over onze planeet vanuit het oogpunt van klimaat en milieu. Maar om een veel breder spectrum: mens, maatschappij en milieu, allemaal samen.
We zijn allemaal marmotten in een doolhof
Van Iperen komt daarvoor met een metafoor die de jonge lezers waarschijnlijk niet kennen: de marmottenrace uit het programma 'Wie-kent-kwis' uit de jaren zeventig. In deze marmotten - of eigenlijk cavia - race ging het om welke marmot het eerste de finish haalde. De marmotten ondervonden op hun weg sturende en beperkende factoren in de vorm van schotten. Daardoor moesten zij hun pad aanpassen. Volgens Van Iperen geldt hetzelfde voor de inwoners van de huidige democratiën. Hoewel we pretenderen dat we keuzevrijheid hebben, ondervinden we steeds sturende en dwingende factoren die ons gedrag in de greep hebben.
De consument en de kiezer hebben op die manier maar beperkte invloed op wat er in hun wereld gebeurt. Ze worden gestuurd door de invloed van wereldwijde machten en bewegingen. Daarbij wijst Van Iperen vooral op de invloed van multinationals en populistische partijen.
Consumenten hebben amper macht
In het duurzaamheidsdebat worden consumenten opgeroepen om hun koopgedrag aan te passen. Door meer te kopen bij bedrijven die zich inzetten voor duurzaamheid zouden zij de markt kunnen beïnvloeden. Maar Van Iperen laat zien dat die macht maar zeer beperkt is. Ten eerste is het voor consumenten ondoenlijk om alle beschikbare informatie af te wegen en op basis daarvan een doorgronde keuze te maken.
Daarnaast is er sowieso maar een beperkte keuzevrijheid. Je gedrag wordt op allerlei slinkse en toevallige manieren beïnvloed. Natuurlijk door reclame en social media. Maar ook door het aanbod aan winkels bij je in de buurt. Of de zichtbaarheid of onzichtbaarheid van de productieketen. Als de impact van de productie op een andere plek op aarde plaatsvindt dan de consumptie, hoe weten consumenten dan wat er echt gebeurt?
Twee werelden naast elkaar
Dat brengt je meteen op het belangrijkste punt van Van Iperen. Onze wereld bestaat eigenlijk uit twee werelden. De globale wereld, waarin techreuzen en multinationals hun inzet, inkoop en omzet optimaliseren. Door steeds voor elke activiteit de beste plek te kiezen, ongeacht wat het effect daarvan is op de andere lokale wereld waarin mensen wonen. Ze kiezen voor goedkope grondstoffen, goedkope arbeid, belastingparadijzen en verkoop waar het het meest oplevert. Om er vooral zelf zo veel mogelijk aan te verdienen.
Daartegenover staat de lokale wereld. De steden en dorpen waar we leven en waar we het met elkaar tot het beste proberen te maken. In die wereld ligt de voedingsbodem van het populisme. Die politieke stroming wijst niet naar de globale wereld voor een oplossing van onze problemen, maar naar de 'vreemdeling'. Door die te weren uit onze eigen samenleving zouden onze problemen verdwijnen of in ieder geval oplosbaar worden. Die simpele insteek doet geen recht aan de complexiteit van onze problemen, maar verkoopt wel goed.
Er is geen eenvoudige oplossing
Helaas kan Van Iperen geen kant- en klare oplossing bieden om deze dynamiek tegen te gaan. Haar conclusie is dat we daar alleen een begin aan kunnen maken door gezamenlijke verbinding. Door te staan voor onze waarden en met elkaar uit te vinden wat dat betekent. Dan kunnen we misschien ook eens kijken of de twee werelden weer dichter tot elkaar gebracht kunnen worden.
Het essay van Van Iperen is zoals al haar werk prikkelend en verontrustend. Het roept op tot actie en nadenken. Je koopt het hier.
Over Roxane van Iperen
Roxane van Iperen is jurist en auteur. Terwijl ze werkte bij diverse advocatenkantoren, schreef ze uitstekend ontvangen romans. Haar bekendste roman is 't Hooge Nest, waarmee ze de Opzij literatuurprijs 2019 won en op de shortlist stond van de NS publieksprijs. Na haar 4 mei-lezing in 2021 werd Roxane van Iperen steeds meer onderdeel van het publieke debat in Nederland. Ze analyseert scherp, op basis van een financieel-economische blik en schuwt het benoemen van ongelijkheid, hypocrisie en integriteitskwesties niet. Meer informatie over Roxane van Iperen vind je op haar website.
Naast 'Eigen planeet eerst' schreef Roxane van Iperen ook de indrukwekkende essays 'Eigen welzijn eerst' en 'De genocidefax'
Disclaimer: deze blog bevat affiliate links. Als je iets bestelt via een link op deze website, ontvangen wij zonder extra kosten voor jou een kleine commissie. Zie het maar als een bedankje van jou aan ons voor alle uren boeken lezen…