Toezichthouden is een vak apart. Veel professionals willen ooit eens de rol van toezichthouder of commissaris vervullen. Het staat goed op je C.V., je breidt je netwerk uit en je kan iets betekenen voor een organisatie of de maatschappij zonder dat je van fulltime baan hoeft te wisselen. Maar toezichthouden is niet eenvoudig. En de dynamiek tussen toezichthouders, bestuur en andere stakeholders vraagt veel aandacht. Dat is de boodschap in het boek 'Onder commissarissen' van Marilieke Engbers.
Kruip in het hoofd van de commissaris
In haar boek kiest Engbers voor een interessante stijl om haar punt te maken. In plaats van droge theorie met enkele case-studies, zoals veel boeken over governance zijn opgebouwd, kruipt ze letterlijk in het hoofd van de verschillende betrokkenen. Ze neemt je mee in de emoties en overwegingen die bij alle actoren spelen, naast hoe zij zich gedragen. Dat maakt het boek toegankelijk, ook als je zelf (nog) geen commissaris of toezichthouder bent. In de gevoelens en afwegingen van de betrokken personen is het makkelijk om je in te leven.
Het ondersteunt meteen het belangrijkste punt van Engbers: toezichthouden is mensenwerk. En met mensen komen emoties, gedragsvoorkeuren en samenwerken. Zij vindt dat toezichthouden te vaak vanuit een rationeel perspectief wordt weergegeven. Zowel door de toezichthouders zelf, als door experts, docenten en begeleiders van bijvoorbeeld zelfevaluaties. Door gefocust te blijven op het rationele, blijft de dynamiek van en tussen de actoren onderbelicht.
Wat ongezegd blijft, heeft ook invloed
Engbers introduceert je in een raad van commissarissen van een organisatie waar het op het eerste gezicht prima loopt. Tot de raad besluit de zittingstermijn van haar jongste en nieuwste lid niet te verlengen. Volgens de andere leden van de raad is de commissaris te onervaren en houdt zich niet aan de etiquette van het toezichthouden. Uit de belevingswereld van deze jonge commissaris, Thomas, leer je dat het veel genuanceerder en complexer ligt. Thomas ziet het reilen en zeilen van de organisatie door een andere bril, een perspectief dat wellicht juist een aanvulling kan zijn in de raad.
In de volgende hoofdstukken leren we ook de belevingswereld van de andere commissarissen en enkele personen uit hun omgeving kennen. Ieder zit in de raad en ziet de raad vanuit de eigen achtergrond en ambitie. Duidelijk wordt dat er verschillen van inzicht zijn, maar dat de intenties bij iedereen gelijk zijn: de organisatie succesvol maken. Toch lukt het de raad niet om ruimte te maken voor het tegengeluid van Thomas. Ondanks hun wens bij zijn aanstelling om juist een ander geluid te introduceren.
Het belang van goede zelfevaluatie
Die tegenstelling komt naar boven als de beschreven raad een zelfevaluatie houdt. De zelfevaluatie is een verplichting voor elke raad van commissarissen en raad van toezicht. Zij moeten kritisch naar hun eigen functioneren kijken, geregeld ook onder externe begeleiding. Interessant is dat Engbers ook de beleving van de extern begeleider laat zien. Haar perspectief en intenties hebben namelijk ook invloed op de evaluatie, naast haar ervaring, vaardigheden en kennis. Ook zij heeft zaken die ongezegd blijven.
Engbers bewijst in haar boek maar weer eens hoe complex toezichthouden is. De wettelijke taken, de compliance en de financiën: de agenda van de raad is vaak al overvol. Bovendien moeten commissarissen en toezichthouders functioneren in steeds wisselende teams van raadsleden die ze maar enkele keren per jaar zien. Ook nog oog hebben voor de dynamiek en wat er niet gezegd wordt, vraagt veel van alle betrokkenen. Uit het werk van Engbers blijkt echter dat er geen oog voor hebben ook geen optie is.
Je koopt het boek 'Onder Commissarissen' hier.
Over Marilieke Engbers
Marilieke Engbers doet wetenschappelijk onderzoek naar governance vanuit gedragsperspectief. Ze promoveerde in 2020 aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Daarnaast begeleidt ze raden van commissarissen, raden van toezicht en raden van bestuur bij hun zelfevaluatie of ondersteunt ze hen bij leertrajecten. Ze is bijzonder geïnteresseerd in hoe governance verbeterd kan worden door gedrag beter te begrijpen. Meer informatie over Marilieke Engbers vind je op haar website.
